ဘယ္လိုဖယ္ဒရယ္စနစ္မ်ိဳးကိုက်င္.သံုးၾကမလဲ သရ၀ဏ္(ျပည္)

ဘယ္လိုဖယ္ဒရယ္စနစ္မ်ိဳးကိုက်င္.သံုးၾကမလဲ

သရ၀ဏ္(ျပည္)

အခ်ိဳ.ကဖယ္ဒရယ္ဟုေခါ ္သည္ ။ နိုင္ငံျခားသားမ်ားကေတာ.ဖက္ဒရယ္လ္ဟုေခါ ္သည္ ။ အခ်ိဳ.ကဖယ္ဒရယ္မူဟုေခါ ္သည္ ။အခ်ိဳ.ကဖယ္ဒရယ္စနစ္ဟုေခါ ္သည္ မည္သို.ပင္ရွိေစ သူ.မူရင္းကေတာ. Federalism ဟူေသာ အဂၤလိပ္စာလံုးမွလာသည္ ။ဖက္ဒရယ္သည္ ကတိစကားဟူေသာ လက္တင္ဘာသာ (Foedus ) မွဆင္းသက္လာသည္ ။ အဘယ္ကတိစကားနည္းဟူမူ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရနွင္. ျပည္နယ္မ်ားအၾကား အတူတကြ ပူးေပါင္းေနထိုင္ရန္ သေဘာတူညီခ်က္ကတိစကားျဖစ္သည္ ။ ဖယ္ဒရယ္၏မူလအစမွာ ျပည္နယ္ကေလးမ်ားသည္ သီးျခားစီေနထိုင္လ်ွင္ အင္အားနည္းသျဖင္. အျခားအင္အားၾကီးသူမ်ားမွ၀င္ေရာက္သိမ္းပိုက္ျခယ္လွယ္မည္ကိုစိုးရိမ္သျဖင္. ျပည္နယ္မ်ားစုစည္းျပီး ပို၍ၾကီးေသာ နိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ထူေထာင္လိုက္သည္ ။သို.ေသာ္ ျပည္နယ္တစ္ခုျခင္းစီ၏အာဏာနွင္.လုပ္ပိုင္ခြင္.မ်ားကိုလည္းဆက္လက္ကိုင္စြဲထားနိုင္ရန္ အေျခခံဥပေဒ (အခ်ိဳ.နိုင္ငံမ်ားတြင္ Basic Law ဟုေခါ ္ၾကသည္ ) ကိုေရးဆြဲကာ ထိုဥပေဒအရ ဗဟိုအစိုးရနွင္. ျပည္နယ္အစိုးရဟူ၍ အာဏာခြဲေ၀အုပ္ခ်ဳပ္ၾကသည္ ။ အေျခခံဥပေဒထဲတြင္ ျပည္နယ္အစိုးရ၏လုပ္ပိုင္ခြင္. နွင္. ဗဟိုအစိုးရ (ဖယ္ဒရယ္အစိုးရဟုလည္းေခါ ္သည္ ၊ အမ်ိဳးသားအစိုးရဟုလည္းေခါ ္သည္ ၊ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရဟုလည္းေခါ ္သည္ ) ၏လုပ္ပိုင္ခြင္.တို.ကိုပိုင္းျခားသတ္မွတ္ထားသည္ ။ ဘယ္အရာသည္ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၏လုပ္ပိုင္ခြင္. ၊ ဘယ္အရာသည္ ျပည္နယ္အစိုးရ၏လုပ္ပိုင္ခြင္.ဟူ၍ ဖြဲ.စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ထည္.ေရးဆြဲထားၾကသည္ ။ ထိုအတိုင္းအျပန္အလွန္အာဏာခြဲေ၀က်င္.သံုးၾကသည္ ။ဒါသည္ဖယ္ဒရယ္၏ ကနဦးအစျဖစ္သည္ ။ ထို.ေၾကာင္.ဖယ္ဒရယ္ဟူသည္မွာ ခြဲထြက္ေရးကိုဦးတည္ေသာစနစ္တခုမဟုတ္ ။ အစကနဦးကတည္းက သီးျခားစီရွိေနေသာ နိုင္ငံငယ္မ်ား (သို.မဟုတ္) ျပည္နယ္မ်ားသည္ ပိုမိုအင္အားၾကီးမားေသာ ျပည္ေထာင္စုအျဖစ္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုေပါင္းစည္းလိုက္ၾကျခင္းကိုဖယ္ဒရယ္ဟုေခါ ္သည္ ။ ျမန္မာနိုင္ငံ၀ယ္ အာဏာရွင္ဦးေန၀င္းနွင္.စစ္အစိုးရအဆက္ဆက္၀ါဒျဖန္.နိုင္ငံေရးမွိုင္းတိုက္မွုေၾကာင္. ဖယ္ဒရယ္ကိုျပည္ေထာင္စုျပိဳကြဲေစမည္. ခြဲထြက္မည္.စနစ္တခု၏ ျပည္သူလူထုကအထင္မွားခဲ.သည္ ။ ဖယ္ဒရယ္သည္ခြဲထြက္ေရးမဟုတ္ ။ပိုမိုအင္အားၾကီးေအာင္ေပါင္းစပ္ေသာစနစ္ျဖစ္သည္ ။ ေ၀လ ၊ စေကာ.တလန္ ၊ေျမာက္ပိုင္းအိုင္ယာလန္ ၊ အဂၤလန္တို. ဖယ္ဒရယ္စနစ္ျဖင္.ေပါင္းစပ္လိုက္ေသာအခါ ယူနိုက္တက္ကင္းဒမ္း ( UK) နိုင္ငံၾကီးျဖစ္လာေပသည္ ။
တသီးတျခားစီရပ္တည္လာခဲ.ေသာ ျပည္နယ္ငါးဆယ္ကိုေပါင္းစည္းညီညာလိုက္ေသာအခါ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ( United States of America ) ျဖစ္လာပါသည္ ။ျမန္မာနိုင္ငံတြင္လည္း ေရွးအခါက ရွမ္းတို.သည္ ရွမ္းေစာ္ဘြားတို.ျဖင္. ကိုယ္.မင္းကိုယ္.ခ်င္းကိုယ္ပိုင္နိုင္ငံအျဖစ္ေနထိုင္ခဲ.ၾကသည္ ။ ရခိုင္တို.သည္လည္း ရခိုင္ျပည္ ၊ ရခိုင္မင္းဆက္ျဖင္.နိုင္ငံသပ္သပ္ရွိခဲ.သည္ ။ မြန္တို.သည္လည္း မြန္မင္းဆက္ျဖင္. မြန္နိုင္ငံရွိခဲ.ၾကသည္ ။အျခားတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္လည္း မိမိပိုင္နက္နယ္ေျမ ၊မိမိလူမ်ိဳး ၊မိမိအၾကီးအကဲျဖင္.ေနလာခဲ.သည္ခ်ည္းျဖစ္ခဲ.ၾကသည္ ။ သို.ေသာ္ အားေကာင္းေသာမင္းမ်ားလက္ထက္တြင္ျပည္ေထာင္စုပံုစံျဖင္. မင္းတပါးတည္းလက္ေအာက္တြင္ေနထိုုင္ၾကရသည္ ။ အားနည္းေသာမင္းမ်ားလက္ထက္တြင္ သူတလူငါတမင္း မိမိဘာသာသီးျခားေနထိုင္ၾကသည္ ။ ပထမျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ ၊ဒုတိယျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ ၊ တတိယျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ တို.ထူေထာင္ခဲ.ရာတြင္ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ျဖင္.တစည္းတလံုးေနထိုင္ခဲ.ၾကသည္ ။ ထိုေခတ္ထိုအခ်ိန္က ဖယ္ဒရယ္ဟူေသာစနစ္ျဖင္.အာဏာခြဲေ၀ေနထိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္ေတာ.ျမန္မာနိုင္ငံမွာမေပါ ္ေပါက္ေသးပါ ။ လြတ္လပ္ေရးရျပီးကာစပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္တြင္ ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုပံုစံေလးအနည္းငယ္ေပါ ္ထြက္လာသည္ ။ ဖယ္ဒရယ္ကိုပိုမိုပီျပင္ေစရန္ တိုင္းရင္းသားတို.ကိုရန္ကုန္သို. ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးနုကဖိတ္ေခါ ္ျပီး ဖယ္ဒရယ္စနစ္ကိုေဆြးေႏြးေစသည္ ။ ရွမ္းတိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ားက ရွမ္းဖယ္ဒရယ္မူကိုတင္ျပၾကသည္ ။ ဦးနုက ၀မ္းသာအားရၾကိဳဆိုသည္ ။ေနာက္ေန.တြင္ထပ္ေဆြးေႏြးမည္ေျပာသည္ ။ ထိုေန.ည ၁၉၆၂ မတ္လ ၂ ရက္ေန.တြင္ တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းကအာဏာသိမ္းလိုက္သည္ ။ အေၾကာင္းျပသည္ကေတာ. တိုင္းျပည္ေခ်ာက္ထဲက်ဖို.လက္နွစ္လံုးသာလိုေတာ.သျဖင္. ကယ္တင္လိုက္ျခင္းဟုဆို၏ ။ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာမ်ားတြင္ဖယ္ဒရယ္ကိုေၾကာက္မက္ဖြယ္စနစ္ဆိုးျဖစ္္ေအာင္ ကေလးတို.ေခါင္းထဲရိုက္သြင္းလိုက္သည္ ။ ယခုအခါေတာ.တိုင္းရင္းသားတို.ၾကားတြင္ဖယ္ဒရယ္စကားသံျပန္လည္ၾကားလာရသည္ ။ ၂၀၀၈ ဖြဲ.စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ ျပည္ေထာင္စုနွင္.ျပည္နယ္မ်ား၊တိုင္းေဒသၾကီးမ်ားၾကားတြင္ အာဏာခြဲေ၀မွု ၊ လုပ္ပိုင္ခြင္.ခြဲေ၀မွု တို.ကိုဇယားျဖင္.ထည္.သြင္းေဖာ္ျပေဖာ္ရလာသည္ ။သို.ေသာ္ထိုအခ်က္မ်ားသည္ ဖယ္ဒရယ္အစစ္မဟုတ္ေသးဟု နိုင္ငံေရးသုေတသီတို.ကဆိုၾကသည္ ။ အနာဂါတ္ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ဖယ္ဒရယ္စနစ္ကိုက်င္.သံုးမည္ဟု ဆိုသူကဆိုၾကသည္ ။ NLD ကလည္းတိုင္းရင္းသားတို.ရပိုင္ခြင္.ကိုေလးစားသည္ဟု ေရြးေကာက္ပြဲမဲဆြယ္စဥ္ထည္.သြင္းေျပာလာသည္ ။တိုင္းရင္းသားတို.နွင္. အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးလက္မွတ္ထိုးရာတြင္လည္း နိုင္ငံေရးေဆြးေနြးပြဲမ်ားကိုေရွ.ဆက္ေဆြးေနြးသြားမည္ဟု ဦးသိန္းစိန္အစိုးရနွင္.တပ္မေတာ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွကတိျပဳသည္ ။ တိုင္းရင္းသားတို.က စစ္မွန္ေသာဖယ္ဒရယ္စနစ္ကိုလိုလားသည္ ။ အခ်ိဳ.ျပည္ပမွ က်ြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားကေျပာသည္မွာ ျမန္မာနိုင္ငံသည္ဖယ္ဒရယ္စနစ္ကိုသြားခ်င္သည္ဟုသာေျပာသည္ ။ ဘယ္ဖယ္ဒရယ္စနစ္မ်ိဳးကိုလိုခ်င္သည္ဟူ၍ကားတိတိက်က်မေျပာနိုင္ၾကဟုဆိုသည္ ။ ထိုအခါ ဖယ္ဒရယ္စနစ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုအက်ဥ္းခ်ဳပ္သိၾကဖို.လိုအပ္ေပမည္ ။ ေအာက္ပါဖယ္္ဒရယ္စနစ္မ်ားမွာကမၻာေပါ ္တြင္ ေပါ ္ေပါက္ခဲ.ေသာ၊က်င္.သံုးေနၾကေသာ ဖယ္ဒရယ္စနစ္မ်ားျဖစ္ပါသည္ ။
၁။ Dual Federalism ( နွစ္ဘက္ခြဲ ဖယ္ဒရယ္စနစ္ )
ထိုစနစ္မွာ ၁၇၉၀ မွ ၁၉၃၀ ျပည္.နွစ္မ်ားအတြင္း အေနာက္တိုင္းနွင္.အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအတြင္းက်င္.သံုးခဲ.ေသာစနစ္ျဖစ္သည္ ။ ထိုစနစ္မွာရွင္းသည္ ။ တိုင္းျပည္အာဏာကိုနွစ္ပိုင္းပိုင္းလိုက္သည္ ။ ဗဟိုအစိုးရလက္ထဲသို. တိုင္းျပည္ကာကြယ္ေရးနွင္.နိုင္ငံျခားေရးကိုသာအပ္နွင္းလိုက္ျပီး က်န္အာဏာအားလံုးကို ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားကက်င္.သံုးသည္ ။ဆိုလိုသည္မွာ တရားစီရင္ေရး ၊ ဥပေဒျပဳေရး ၊အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၊ စီးပြားေရး ၊ လူမွုေရး ၊ ယဥ္ေက်းမွု ၊အေကာက္ခြန္ စေသာကိစၥအားလံုးတြင္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ (ဗဟိုအစိုးရ )သည္ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ခြင္.မရွိပဲ ၊ ျပည္နယ္အစိုးရတြင္လံုး၀အာဏာရွိသည္.စနစ္ျဖစ္သည္ ။ ယူနိုက္တက္ကင္းဒမ္း (UK) နိုင္ငံ၏လက္ေအာက္ခံ စေကာ.တလန္နိုင္ငံသည္ထိုစနစ္မ်ိဳးကိုက်င္.သံုးသည္ ။ စေကာ.တလန္သို.က်ြန္ေတာ္ေရာက္ဖူးစဥ္က ေစ်း၀ယ္ေသာအခါ ျပန္အမ္းေသာပိုက္ဆံမွာ က်ြန္ေတာ္ျမင္ဖူူးေနက် အဂၤလိပ္ပိုက္ဆံ စတာလင္ေပါင္မဟုတ္ပဲ တမ်ိဳးျဖစ္ေနသည္ ။ ထိုအခါက်ြန္ေတာ္.မိတ္ေဆြ စေကာ.လူမ်ိဳးက “ ဒီပိုက္ဆံကတရား၀င္ပိုက္ဆံပဲကြ စတာလင္ေပါင္နဲ.တန္ဖိုးအတူတူပဲ ဒါေပမယ္. စေကာ.တလန္မွာပဲသံုးလို.ရတယ္ ၊ အလြန္ဆံုး ယူေက နိုင္ငံၾကီးအတြင္းမွာသံုးလို.ရတယ္ ၊ မင္းအတြက္ေတာ.သံုးရတာခက္လိမ္.မယ္ ၊ေပးေပး စတာလင္ေပါင္နဲ.ငါလဲေပးမယ္ ဟုဆိုကာ က်ြန္ေတာ္.လက္ထဲမွ စေကာ.တလန္ပိုက္ဆံကို အဂၤလိပ္ပိုက္ဆံ နွင္.လဲေပးပါသည္ ။ စေကာ.တလန္ပိုက္ဆံမွာ ေငြစကၠဴေပါ ္တြင္ သူတို.စေကာ.တလန္ပါလီမန္အေဆာက္အဦပံုၾကီးကို ဂုဏ္ယူစြာပံုနွိပ္ေဖာ္ျပထားပါသည္ ။ဆိုလိုရင္းမွာ စေကာ.တလန္သည္ ယူေကနိုင္ငံေအာက္တြင္ နွစ္ဘက္ခြဲဖယ္ဒရယ္စနစ္( Dual Federalism ) အရေနထိုင္ျခင္းျဖစ္ျပီး နိုင္ငံျခားေရးနွင္. ကာကြယ္ေရး ကို၊ယူေက၏စီမံခန္.ခြဲခံယူျပီးက်န္အေရးအရာအားလံုးကိုသူတို.ဘာသာကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ေနျခင္းျဖစ္သျဖင္. သူတို.ကိုယ္ပိုင္ပါလီမန္လဲရွိသည္ ။ ေငြစကၠဴကိုပင္ သူတို.ကိုယ္ပိုင္ရိုက္နွိပ္သံုးလိုက္ေသးသည္ ။ အျခားပညာေရးမူ၀ါဒ ၊ ဓါတ္သတၱဳတူးေဖာ္ေရး ၊ဘ႑ာအခြန္ စသည္တို.ကိုလည္းသူတို.ဘာသာလြတ္လပ္စြာ လုပ္သည္ ။ ေဘာလံုးအသင္းဖြဲ.စည္းရာတြင္ပင္ အဂၤလန္ကသပ္သပ္ ၊စေကာ.တလန္ကသပ္သပ္ ကမၻာ.ေဘာလံုးအဖြဲ.ခ်ဳပ္သို.၀င္သည္ ။အဂၤလန္တြင္ ပရီးမီးယားလိဂ္ရွိသလို ၊ ေ၀းလ္ ၊စေကာ.တလန္တို.တြင္ျပည္တြင္း လိဂ္မ်ားရွိသည္ ။ ထိုစနစ္မ်ိဳးကိုယခုအခါအေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာပင္မသံုးေတာ. ။ ျမန္မာျပည္မွာလည္းသံုး၍ျဖစ္မည္မထင္ ၁၉ ရာစုေနွာင္းပိုင္း ၊ ၂၀ ရာစုအေစာပိုင္းကာလမ်ားက အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္အလြန္တက္ၾကြေနေသာနိုင္ငံမ်ားက်င္.သံုးသည္.စနစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ ။ ျမန္မာနိုင္ငံနွင္.မကိုက္ေသာစနစ္ျဖစ္သည္ ။
၂။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးဖယ္ဒရယ္စနစ္ ( Cooperative Federalism )
၁၉၃၀ နွင္. ၁၉၆၀ ၾကားကာလမ်ားတြင္ေခတ္စားခဲ.သည္ ။ဤစနစ္ကို မာဘယ္လ္ကိတ္ ဖယ္ဒရယ္မူဟုေခါ ္သည္ ။ မာဘယ္လ္ကိတ္မုန္.မွာ အကန္.အကန္.နွင္.မတည္ရွိပဲ အလြွာနွစ္လြွာမွာတြန္.လိန္ေရာယွက္ေနသျဖင္. ၊ဤဖယ္ဒရယ္မူမွာ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရနွင္. ျပည္နယ္အစိုးရ၏လုပ္ပိုင္ခြင္.အာဏာမွာေရာယွက္ေနသည္ ။ သူ.မွာလဲလုပ္ပိုင္ခြင္.ရွိ ၊ ကိုယ္.မွာလဲလုပ္ပိုင္ခြင္.ရွိျပီး ၊အေရးအရာေပါ ္ပါကေပါင္းစပ္ညွိနွိုင္းေဆာင္ရြက္ၾကေသာစနစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ ။ ဗဟိုအစိုးရ၏ညြွန္ၾကားခ်က္ကို ျပည္နယ္အစိုးရကလိုက္လုပ္ရျပီး ၊ ျပည္နယ္အစိုးရေတာင္းဆိုခ်က္ကိုလည္းဗဟိုအစိုးရကျဖည္.ဆည္းေပးရသည္ ။အျပန္အလွန္ညွိနွိုင္းေဆာင္ရြက္ရေသာစနစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ ။ ဒုတိယကမၻာစစ္ကာလအတြင္းနွင္. စစ္ျပီးေခတ္ ၊ စစ္ေအးေခတ္မ်ားတြင္ ေခတ္စားခဲ.ေသာ္လည္း ျပည္နယ္အစိုးရနွင္. ျပည္ေထာင္စုအစိုးရၾကားပိုင္းျခားထားေသာ အာဏာနွင္.လုပ္ပိုင္ခြင္.မွာ ရွင္းလင္းျပတ္သားမွုမရွိေတာသျဖင္. ယခုအခါ မက်င္.သံုးၾကေတာ.ေပ ။
၃။ ေပးတာယူ ေက်ြးတာစား ဖယ္ဒရယ္စနစ္ ( Creative Federalism )
၁၉၆၀ နွင္. ၁၉၈၀ ၾကားကာလမ်ားတြင္ေခတ္စားခဲ.သည္ ။ Picket Fence Federalism ဟုလည္းေခါ ္သည္ ။ဗဟိုကခ်ဳပ္ကိုင္ေသာဖယ္ဒရယ္စနစ္ျဖစ္သည္ ။ ျပည္နယ္မ်ားဘာလိုသည္ဆိုျခင္းကို ဗဟိုအစိုးရ (ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ) ကဆံုးျဖတ္ျပီးေထာက္ပံ.မွုမ်ားလုပ္သည္ ။ ျပည္နယ္ေတြ၏လိုအပ္ခ်က္ကို ဗဟိုကျဖည္.ဆည္း ( Create ) ေပးေသာ၀ါဒျဖစ္သည္ ။ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ဟန္ျပ ပါ၀ါသာရွိသည္ ။ အားလံုးနီးပါးကိုဗဟိုမွခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည္ ။ျပည္နယ္မ်ား၏ ဘ႑ာေရးအသံုးစ၇ိတ္မ်ားကိုလည္းဗဟိုမွကိုင္ထားသည္။ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ၂၀၀၈ ဖြဲ.စည္း ပံုအရခြင္.ျပဳထားေသာ ျပည္နယ္အစိုးရနွင္. တိုင္းေဒသၾကီးအစိုးရ၏လုပ္ပိုင္ခြင္.မ်ားမွာ ဤဖယ္ဒရယ္ပံုစံမ်ိဳးျဖစ္သည္ ။အရာရာကိုဗဟိုအစိုးရမွခ်ဳပ္ကိုင္သည္ ။၂၀၀၈ ျမန္မာဖြဲ.စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ဇယား ၁ ျပည္ေထာင္စုဥပေဒျပဳစာရင္းတြင္ နိုင္ငံေတာ္ကာကြယ္ေရးနွင္.လံုျခံဳေရးက႑ တြင္ရဲတပ္ဖြဲ.အပါအ၀င္ ( ၇ခ်က္) ။ နိုင္ငံျခားေရးက႑တြင္ (၇ခ်က္)၊ဘ႑ာေရးနွင္.စီမံကိန္းက႑တြင္ (၂၀ခ်က္)၊ စီးပြားေရးက႑တြင္(၇ခ်က္)၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးနွင္.ေမြးျမဴေရးက႑တြင္ (၁၂ခ်က္)၊စြမ္းအင္၊လ်ွပ္စစ္ ၊သစ္ေတာက႑တြင္ (၇ခ်က္) ။စက္မွုလက္မွုက႑တြင္(၆ခ်က္) ၊ ပိုေဆာင္ေရး၊ဆက္သြယ္ေရးနွင္.ေဆာက္လုပ္ေရးက႑တြင္(၁၄ခ်က္) ၊ လူမွုေရးက႑တြင္ (၂၁ခ်က္) ၊ စီမံခန္.ခြဲေရးက႑တြင္ (၁၁ခ်က္)၊ တရားစီရင္ေရးက႑တြင္ (၁၁ခ်က္) တို.ကို ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၏လုပ္ပိိုင္ခြင္.ေအာက္သို.သြတ္သြင္းထားသျဖင္. ျပည္နယ္အစိုးရ နွင္. တိုင္းေဒသၾကီးအစိုးရတို.မွာ ဖယ္ဒရယ္စနစ္ရွုေထာင္.မွၾကည္.လ်ွင္ တုပ္တုပ္မွလွုပ္၍မရေတာ.ေပ ။ ဥပမာ ျပည္နယ္အစိုးရသည္ သူ.ျပည္နယ္အတြင္း အခြန္ဘ႑ာရရွိေစရန္ ေအာင္ဘာေလထီဖြင္.ခြင္.ပင္မရွိ ။ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမွတ္ပံုတင္ခြင္.မရွိ ၊ ပင္လယ္ငါးလုပ္ငန္းလုပ္ခြင္.မရွိ ၊ ဓါတ္ေျမၾသဇာနွင္.ပိုးသတ္ေဆးထုတ္လုပ္ခြင္.မရိွ ။ မီးသတ္တပ္ဖြဲ.ကိုပင္စိတ္ၾကိဳက္စီမံခန္.ခြဲခြင္.မရွိ ။ စသည္ျဖင္. မလုပ္ရဟုတားျမစ္ထားေသာအခ်က္ေပါင္း ၁၂၃ ခ်က္ရွိသည္ ။ထို.ေၾကာင္. ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒကခြင္.ျပဳထားေသာစနစ္မွာဖယ္ဒရယ္ဟုပင္မေခါ ္ထိုက္ပါ ။ ေခါ ္မည္ဆိုလ်ွင္လည္း ကမၻာတြင္ ၁၉၈၀ မွစကာဘယ္သူမွမသံုးေတာ.ေသာ ေပးတာယူေက်ြးတာစားဖယ္ဒရယ္စနစ္သာျဖစ္မည္ ။ သူမ်ားနိုင္ငံတြင္ မသံုးေတာ.တာ ၃၅ နွစ္ရွိျပီျဖစ္ေသာ ဖယ္ဒရယ္စနစ္တခုကိုဆက္သံုးျခင္းအားျဖင္. ျမန္မာနိုင္ငံသည္ ကမၻာထက္ ၃၅ နွစ္အျမဲတမ္းေနာက္က်ေနမည္ျဖစ္သည္ ။
၄။ ဖယ္ဒရယ္စနစ္သစ္ ( New Federalism )
၁၉၈၀ မွ ၂၀၀၁ ကာလအတြင္းထြန္းကားခဲ.သည္ မွာ ဖယ္ဒရယ္စနစ္သစ္ျဖစ္သည္ ။ နံပါတ္ (၃) တြင္ေဖာ္ျပခဲ.ေသာ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မွုမ်ားလြန္းသည္.ပံုစံကို ျပင္ဆင္ရာမွဤစနစ္ေပါ ္ေပါက္လာသည္ ။ ဗဟိုကခ်ဳပ္ကိုင္ထားေသာ လုပ္ပိုင္ခြင္.အေတာ္မ်ားမ်ားကို ျပည္နယ္မ်ား သို.ျပန္လည္ခြင္.ျပဳလုပ္ပိုင္ခြင္.ေပးသည္.စနစ္ျဖစ္သည္ ။ ထူးျခားခ်က္မွာ ဖြဲ.စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ ေဖာ္ျပမထားေသာ(ၾကြင္းက်န္ေသာ လုပ္ငန္း) အားလံုးကိုျပည္နယ္အစိုးရမ်ား၏အာဏာဟုသတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္သည္ ။ ဖြဲ.စည္းပံုတြင္ပါလ်ွင္ပါ ၊မပါလ်ွင္ ျပည္နယ္အစိုးရနွင္.သာဆိုင္သည္ဟူသည္.သေဘာျဖစ္သည္ ။
၅။ ေဂ်ာ.ဘုရွ္ ဖယ္ဒရယ္စနစ္ ( Bush Federalism )
၂၀၀၁မွ ၂၀၀၈ အထိက်င္.သံုးခဲ.သည္ ။ ဖယ္ဒရယ္စနစ္၏အေျခခံမူကိုမထိခိုက္ေစပဲ ၊ ျပည္နယ္မ်ား၏ရပိုင္ခြင္.ကိုမထိခိုက္ေစပဲ တဖက္တြင္ FBI စေသာ ျပည္ေထာင္စု ရဲတပ္ဖြဲ.၏လုပ္ပိုင္ခြင္.ကိုခ်ဲ.ထြင္ျခင္းျဖစ္သည္ ။၂၀၀၁ တြင္သမၼတေဂ်ာ.ဘုရွ္ျပဌာန္းလိုက္ေသာမ်ိဳးခ်စ္ဥပေဒအရ အေမ၇ိကန္ FBI ရဲမ်ားမွာ ျပည္သူလူထုလံုျခံဳေရးကိစၥမ်ား၌အေမရိကန္တ၀ွမ္း မည္သည္.ျပည္နယ္မဆိုမသကၤာသူတဦးတေယာက္၏ စာၾကည္.တိုက္မွတ္တမ္းမ်ားကိုေတာင္းယူစစ္ေဆးၾကည္.ရွုပိုင္ခြင္. ( ဘယ္သူ ဘာစာအုပ္ေတြ ဖတ္ထားသည္ဆိုတာကိုစံုစမ္းခြင္. ) ကိုျပဌာန္းခဲ.သည္ ။ထို.ေၾကာင္. ျပည္နယ္မ်ားသည္ မည္သည္.ဥပေဒကိုျပဌာန္းထားေစကာမူ ဘုရွ္ဥပေဒအရ ျပည္ေထာင္စုရဲကိုၾကည္.ရွုပိုင္ခြင္.ေပးရေတာ.မည္ျဖစ္သည္ ။သူတို.နိုင္ငံတြင္ ျပည္နယ္တစ္ခုခ်င္းစီတြင္ ကိုယ္ပိုင္စီမံခန္.ခြဲနိုင္ေသာရဲတပ္ဖြဲ.မ်ားရွိသည္ ။ နယူေယာက္ရဲတပ္ဖြဲ. ( NYPD ) ၊ ေလာ.စ္အိန္ဂ်လီရဲတပ္ဖြဲ. ( LAPD)စသည္ျဖင္.ရွိသည္ ။ျပည္နယ္အစိုးရကကြပ္ကဲသည္ ။ သို.ေသာ္တနိုင္ငံလံုးနွင္.ဆိုင္ေသာအမွုကိစၥမ်ားတြင္ ဖယ္ဒရယ္စံုစမ္းေထာက္လွမ္းေရးဗ်ဴရို ( FBI ) ကကိုင္တြယ္သည္ ။
၆။တိုးတက္ေသာဖယ္ဒရယ္စနစ္ ( Progressive Federalism )
၂၀၀၉ မွ ယခုအခ်ိန္အထိ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္အသံုးျပဳေနသည္ ။ သမၼတအိုဘားမား အသံုးျပဳေသာစနစ္ျဖစ္သည္ ။ ယခင္က ဗဟိုအစိုးရခ်ဳပ္ကိုင္ထားေသာ လုပ္ပိုင္ခြင္.မ်ားကို ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားသို.ပိုမိုလုပ္ကိုင္ခြင္.ျပဳျခင္းျဖစ္သည္ ။ ဥပမာအားျဖင္. သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္ထိမ္းသိမ္းေရးနွင္.ပါတ္သက္ေသာကိစၥမ်ား၊ စားသံုးသူအခြင္.အေရးကာကြယ္ေရးကိစၥမ်ားတြင္ ျပည္နယ္အစိုးရသည္လြပ္လပ္စြာစီမံခန္.ခြဲနိုင္သည္ ။ ဗဟိုကိုအမိန္.ခံေနစရာမလို ။သူတို.ျပည္နယ္ဥပေဒကိုစိတ္ၾကိဳက္ဆြဲခြင္.ရလာသျဖင္. ဥပမာ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားမွမီးခိုးထြက္ရွိမွုၾကပ္မတ္ေရးဥပေဒတြင္ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္သည္ အျခား တနိုင္ငံလံုးထက္တင္းၾကပ္စြာကိုင္တြယ္နိုင္ခဲ.သည္ ။
၇။ အျပိဳင္အဆိုင္ဖယ္ဒရယ္စနစ္ ( Competitive Federalism )
ျပည္နယ္တခုနွင္.တခုမတူကြဲျပားေသာဥပေဒမ်ားကို ျပဌာန္းၾကျပီး နိုင္ငံသားမ်ားသည္မိမိၾကိဳက္သည္.ျပည္နယ္တြင္သြားေရာက္အေျခခ်ေနထိုင္ၾကျခင္းျဖစ္သည္ ။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ျပည္နယ္အားလံုးသည္ အစိုးရကိုအခြန္နွစ္မ်ိဳးေပးရ၏ ။ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ(အစိုးရၾကီး)ကိုေပးရေသာအခြန္ နွင္. ျပည္နယ္အစိုးရ (အစိုးရေလး) ကိုေပးရေသာအခြန္ျဖစ္သည္ ။ ၀င္ေငြ၏သံုးဆယ္မွေလးဆယ္ရာခိုင္နွုန္းမွာအခြန္ေပးရတာနွင္.ေျပာင္ေလ၏ ။ အစိုးရဘက္ကထိုေငြမ်ားကိုျပည္သူလူထုက်န္းမာေရး၊ပညာေရး၊လူမွုဖူလံုေရး၊အေျခခံအေဆာက္အဦ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္သံုးသည္ ။ နီဗားဒါးသဲကႏၱာရထဲတြင္ရွိေသာ ေလာင္းကစားျမိဳ.ေတာ္လပ္စ္ဗီးဂတ္ရွိရာ နီဗားဒါးျပည္နယ္တြင္ေတာ. ျပည္နယ္အခြန္လံုး၀ေပးစရာမလိုပါ ။ ျပည္နယ္အခြန္မေကာက္ဟုဥပေဒျပဳထားသျဖင္. အခ်ိဳ.လူမ်ားသည္ အျငိမ္းစားယူျပီးေသာအခါ နီဗားဒါးျပည္နယ္တြင္သြားေနၾကပါသည္ ။ အေမ၇ိကန္ျပည္ေထာင္စုရွိအခ်ိဳ.ျပည္နယ္မ်ားသည္ ေသဒဏ္ေပးျခင္းကိုဆန္.က်င္သည္ ။အခ်ိဳ.ကေသဒဏ္စီရင္ခ်က္ကိုက်င္.သံုးသည္ ။အခ်ိဳ.ျပည္နယ္က အရင္အိမ္ေထာင္ကိုကြာရွင္းျပီးမွလက္ထပ္ခြင္.ျပဳသည္ ။ အခ်ိဳ.ျပည္နယ္က ယခင္အိမ္ေထာင္ကိုမကြာလဲ တရားသူၾကီးေရွ.တြင္လက္ထပ္ကတရား၀င္သည္ ။ တိုင္းသူျပည္သားမ်ားသည္ ကိုယ္ၾကိဳက္နွစ္သက္ရာဥပေဒေတြရွိေသာျပည္နယ္မွာသြားေရာက္အေျခခ်ေနထိုင္ၾကသည္ ။ ျပည္နယ္တို.သည္ဥပေဒျပဳရာတြင္အလြန္လြတ္လပ္သည္ ။ ဒါကုိအျပိဳင္အဆိုင္ဖယ္ဒရယ္စနစ္ဟုေခါ ္သည္ ။ျမန္မာသည္ဒါေလာက္ေတာ.က်င္.သံုး၍မရေသးဟုထင္သည္ ။ အခ်ို.ကိစၥေတြမွာေတာ. ျပည္နယ္အစိုးရကိုလြတ္လပ္စြာ ဥပေဒျပဳခြင္.ေပးသင္.သည္ ။
အထက္ပါေရးသားခ်က္မ်ားမွာ ကမၻာကလက္ခံက်င္.သံုးေသာဖယ္ဒရယ္စနစ္အနွစ္ခ်ဳပ္ျဖစ္သည္ ။ အေသးစိတ္ေလ.လာပါက မ်ားစြာက်န္ဦးမည္ျဖစ္သည္ ။ အနာဂါတ္ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ျပည္သူလူထုကလိုလားေသာ ဒီမိုကေရစီအစိုးရလည္းတက္လာေတာ.မည္ျဖစ္ရာ တိုင္းရင္းသားတို.သည္ မိမိလိုလားေသာဖယ္ဒရယ္စနစ္မ်ိဳးကိုၾကိဳတင္ေလ.လာျပင္ဆင္ေတာင္းဆိုေဆြးေနြးၾကဖို.လိုသလို ၊ေရြးေကာက္ခံလြွတ္ေတာ္အမတ္မ်ား ၊တပ္မေတာ္သားလြွတ္ေတာ္အမတ္မ်ားသည္လည္းဖယ္ဒရယ္မူဆိုတာဘာကိုေခါ ္သည္ဟု သိထားၾကရမည္ျဖစ္သည္ ။ တိုင္းရင္းသားေတြဘက္က ဘယ္လိုဖယ္ဒရယ္ကိုလိုခ်င္သည္ ၊ ျပည္ေထာင္စုလြွတ္ေတာ္နွင္.တပ္မေတာ္ဘက္ကဘယ္လိုဖယ္ဒရယ္မ်ိဳးကိုေပးနိုင္သည္ဆိုတာမ်ိဳးကေတာ. မျဖစ္မေနၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားရမည္ျဖစ္သည္။ ျပည္နယ္ဟုေျပာရာ၌ တိုင္းေဒသၾကီးမ်ားသည္လည္း အက်ံဳး၀င္ပါသည္ ။ အမွန္ေတာ. ျပည္ေထာင္စုျမန္မာနိုင္ငံဆိုေသာစနစ္တြင္ တိုင္းနွင္.ျပည္နယ္သည္ အဆင္.တူျဖစ္သျဖင္. တိုင္းရယ္ျပည္နယ္ရယ္ခြဲျခားေခါ ္ေနမည္.အစား အားလံုးကို ျပည္နယ္ ( state ) ဟုေခါ ္ပါကပိုရွင္းသြားမည္ျဖစ္သည္ ။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ျပည္နယ္ ၁၄ ခု၇ွိသည္ဟုျပင္လုိက္က ပို၍ ရွငး္ေပမည္ ။ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသၾကီးသည္ ရန္ကုန္ျပည္နယ္ ( Yangon state ) ျဖစ္သြား၍လည္းဘာမွနစ္နာစရာမရွိေပ ။ တိုင္းလိုလို ၊ျပည္နယ္လိုလို ဖယ္ဒရယ္လိုလို ၊စစ္အစိုး၇လိုလိုနွင္. မရွုပ္မရွင္းလုပ္ထားေသာ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒပါ ရပိုင္ခြင္.မ်ားကိုသာျပင္ဆင္နိုင္ဖို.လုိပါေၾကာင္း။
သရ၀ဏ္(ျပည္)
ေစာင္.ၾကည္. (News Watch ) ဂ်ာနယ္
ေသာၾကာ ၄.၁၂.၂၀၁၅
ျပည္သတင္း
www.facebook.com/pyaynews